Ông Trần Du Lịch: ‘R&D bài bản tạo đột phá cho doanh nghiệp’
Theo vị chuyên gia kinh tế, đầu tư bài bản cho R&D giúp xây dựng thương hiệu, quy trình sản xuất, củng cố năng lực cạnh tranh và thúc đẩy tăng trưởng.
Việt Nam là một trong những nước đầu tư cho R&D của doanh nghiệp thuộc tỷ lệ thấp so với những quốc gia trong khu vực. Nguyên nhân việc đầu tư R&D thấp là do quá trình khá dài doanh nghiệp Việt thực hiện kinh tế gia công cho các doanh nghiệp nước ngoài, dẫn đến không có sự chủ động trong việc nghiên cứu và đầu tư cho R&D.
Chuyên gia kinh tế, tiến sĩ Trần Du Lịch.
“Trong nền kinh tế thị trường sắp tới, chúng ta không thể duy trì mãi tình trạng doanh nghiệp gia công cho nước ngoài, mà phải chuyển dần từ gia công sang sản xuất bằng cách thúc đẩy hoạt động R&D”, tiến sĩ Trần Du Lịch nhấn mạnh.
Chính sách phải đồng bộ
Tại Việt Nam, các cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển R&D đều đã có nhưng chưa đồng bộ, dẫn tới hiệu quả chưa cao. Vị chuyên gia đặt vấn đề, cần có chính sách liên kết giữa các trường đại học, viện nghiên cứu với doanh nghiệp trong chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực.
“Cụ thể, nhà nước ‘mua’ sản phẩm đầu ra, chứ không cấp tiền đầu vào cho các cơ sở nghiên cứu khoa học công nghệ. Ngoài ra, cũng phải có ràng buộc là trừ nghiên cứu cơ bản còn các nghiên cứu ứng dụng phải có sản phẩm, có ứng dụng mới nhận được tiền hỗ trợ”, tiến sĩ Lịch cho biết thêm.
Cùng với đó, chuyên gia đề xuất Việt Nam cần có các trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ một cách thiết thực, giúp kết nối đầu ra với doanh nghiệp lớn, theo cách mà các tổ chức như Jetro (Nhật Bản), Taitra (Đài Loan), Kotra (Hàn Quốc)… đã và đang thực hiện thành công.
Hiện nay, Chính phủ đưa ra mục tiêu tăng năng suất lao động hằng năm 5-6%. Như vậy, chuyên gia cho rằng phải tăng dựa vào công nghệ chứ không dựa vào mở rộng quy mô lao động.
“Đó là chưa kể khi Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA), doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ không thể ‘đứng ngoài’ mà cần tham gia vào chuỗi giá trị, kể cả các doanh nghiệp chỉ làm nội địa cũng cần thay đổi”, ông Lịch nói.
Cần những “sếu đầu đàn”
Việc đầu tư R&D của doanh nghiệp có hai xu hướng. Thứ nhất là xây dựng sản phẩm độc lập, không gia công, như một số doanh nghiệp dệt may đã chủ động tham gia chuỗi giá trị. Thứ hai là tạo ra sản phẩm mới, phương thức mới như cách Ikea nổi tiếng với các sản phẩm nội thất tự lắp ráp.
“Hiện nay, một số doanh nghiệp Việt đầu tư mạnh vào R&D, ví dụ Thaco. Doanh nghiệp này đầu tư chuỗi sản xuất ở Chu Lai và làm chủ khá nhiều linh kiện, phụ kiện để nâng tỷ lệ nội địa hóa. Nhưng họ vẫn gặp khó khăn, vì kinh nghiệm ở các nước thì không có một doanh nghiệp đầu đàn nào tự làm hết được mà phải thuê ngoài”, vị chuyên gia khẳng định.
Vingroup là một doanh nghiệp chủ động đầu tư R&D. Với định hướng phát triển bền vững, tập đoàn này sử dụng vật liệu tôn cao cấp Colorbond cho nhà máy Vinfast.
Theo tiến sĩ Lịch, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp “sếu đầu đàn”. Bởi họ là doanh nghiệp đi trước đầu tư và liên kết với các doanh nghiệp vừa và nhỏ để tạo thành chuỗi giá trị.
Cùng với đó, phải đồng bộ và chương trình hóa theo từng địa bàn, địa điểm, lĩnh vực, thị trường. Ngoài ra, Việt Nam nên thúc đẩy mô hình hợp tác công tư (PPP) trong nghiên cứu phát triển, vì hiện mới có PPP trong hạ tầng.
“Ngay cả việc thu hút FDI cũng nên thay đổi. chúng ta có hơn 30 năm thu hút FDI nhưng các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước chưa có sự liên kết Một trong những nguyên nhân là chưa đặt yêu cầu chuyển giao công nghệ để phát triển doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI”, tiến sĩ Lịch bổ sung.
R&D để có sức bền “vượt bão”
Theo báo cáo của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), ảnh hưởng của Covid-19 gây khó khăn lớn cho sản xuất và tiêu thụ thép, khiến nhiều doanh nghiệp không đạt mức tăng trưởng như những năm trước.
Tuy nhiên, những doanh nghiệp có đầu tư cho R&D cho thấy sức chống chịu tốt. Một trong những doanh nghiệp “lội ngược dòng” với sự tăng trưởng khả quan suốt 9 tháng đầu năm 2020 là NS BlueScope Việt Nam. Việc đầu tư cho R&D cũng là định hướng chiến lược trong mục tiêu phát triển bền vững của doanh nghiệp này.
Cách đây 15 năm, BlueScope là một trong những doanh nghiệp đầu tiên ra mắt dòng sản phẩm thép mạ nhôm kẽm tại thị trường Việt Nam. Những năm sau đó, hãng cho ra các sản phẩm có tính năng chống phản xạ nhiệt, chống bám bụi bẩn.
Năm 2019, hãng ra đời công nghệ mạ Activate, tích hợp trong hai dòng sản phẩm thép ColorBond và Zincalume. Để cho ra đời công nghệ này, đội ngũ R&D của doanh nghiệp mất hơn 20 năm với mức đầu tư hơn 100 triệu AUD, đăng ký trên 20 bằng sáng chế bảo hộ toàn cầu.
Tôn Colorbond với công nghệ Activate đột phá của BlueScope được sử dụng tại các nhà xưởng hiện đại của khu công nghiệp Kizuna Long An.
“Sau quá trình thử nghiệm phun muối hơn 8.000 tấm mẫu trong phòng thí nghiệm, phơi mẫu 10.000 tấm mẫu khác tại 22 điểm khác nhau ở Australia và trên thế giới, trong các điều kiện thực tế và môi trường khắc nghiệt, công nghệ mạ Activate với ma trận bốn lớp bảo vệ thép nền ra đời”, đại diện doanh nghiệp cho hay. Với công nghệ mạ mới, BlueScope công bố sản phẩm có độ bền cao và thời gian bảo hành đến 36 năm.
Theo chuyên gia Trần Du Lịch, việc đầu tư nghiêm túc và không ngừng vào con đường phát triển sản phẩm sẽ giúp doanh nghiệp chứng minh sự khác biệt của một thương hiệu dẫn đầu, từ đó phát triển bền vững trong tương lai.
Nguồn: Vnexpress