Samsung trước bước ngoặt sống còn

Son Young-ho vẫn nhớ rất rõ ngày ông gia nhập Samsung Card cách đây 20 năm. Đó là một ngày tháng 1 lạnh giá, nhưng Son không hề cảm thấy điều đó.

“Tôi rất tự hào vì được làm việc tại Samsung, trong một văn phòng ở trung tâm Seoul”, Son (44 tuổi) nhớ lại, “Tôi cảm thấy như cả tương lai của mình đã được bảo đảm vậy”.

Đế chế Samsung

Cũng như Son, hàng trăm nghìn sinh viên tốt nghiệp đại học mỗi năm tại Hàn Quốc đều mơ ước được làm việc trong những văn phòng mang thương hiệu xanh biểu tượng này. Tuy nhiên, chỉ một số có thể biến nó thành hiện thực. Những người được chọn được coi là danh giá chẳng kém bác sĩ hay luật sư.

Mọi người thường nói về “Nước cộng hòa Samsung”, để chỉ tầm ảnh hưởng của đế chế này tại nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á. Tổng tài sản của họ chiếm tới 20% GDP Hàn Quốc.

Vướng vào scandal chính trị nghiêm trọng

Tuy vậy, không phải lúc nào ông lớn này cũng nhận được sự tôn trọng của người dân, đặc biệt là sau những scandal như gian lận thuế, nghi án hối lộ hay hàng loạt công nhân tại nhà máy bị chẩn đoán mắc bệnh bạch cầu. Bê bối gần đây nhất là việc Phó chủ tịch Samsung Electronics – Lee Jae-yong bị bắt do cáo buộc đút lót 37 triệu USD cho hai quỹ phi lợi nhuận của bà Choi Soon-sil – bạn thân Tổng thống Park Geun-hye để đổi lấy hậu thuẫn về mặt chính trị. Ông Lee được coi là người thừa kế tương lai của Tập đoàn Samsung, nếu Chủ tịch Lee Kun-hee qua đời.

Từ tháng 1, Lee Jae-yong đã có những động thái để thực hiện cam kết trong buổi điều trần trước Quốc hội về scandal này. Điển hình là việc rút Samsung Electronics khỏi Liên đoàn Công nghiệp Hàn Quốc (FKI) – một tổ chức chuyên vận động hành lang cho các công ty lớn. FKI đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển tiền từ các tập đoàn lớn sang hai quỹ của bà Choi.

Ngoài ra, Samsung còn đóng cửa Văn phòng Chiến lược Tương lai, bộ phận được nghi ngờ có liên quan trực tiếp tới scandal tham nhũng. Giới truyền thông Hàn Quốc còn đưa tin ông Lee có thể sớm đóng góp tài sản riêng làm từ thiện. Samsung đã bác bỏ điều này.

Tuy nhiên, những thay đổi này không đảm bảo ông Lee sẽ không bị điều tra trong tương lai. Các công tố viên đang tìm hiểu liệu Ủy ban Dịch vụ Tài chính và Ủy ban Thương mại Công bằng có ủng hộ Samsung trong kế hoạch đưa ra cấu trúc công ty sở hữu tài chính hay không. Samsung coi cấu trúc này là một lựa chọn để củng cố vị trí của ông Lee.

Chịu sức ép từ nhiều phía

Một trong những thách thức hiện tại của Samsung Electronics là ông Lee bị cấm di chuyển ra nước ngoài. Samsung Electronics là một công ty toàn cầu, với 90% doanh thu đến từ nước ngoài. Với lệnh cấm này, ông Lee sẽ không thể gặp các lãnh đạo quốc tế khác, như CEO Apple — Tim Cook.

Không những vậy, các cổ đông cũng đang gây áp lực lên công ty này. Tháng 12 năm ngoái, APG Asset Management (Hà Lan) đã gửi thư cho Samsung Eelctronics yêu cầu họ giải trình về khoản tiền ủng hộ cho quỹ của bà Choi. APG hiện nắm 0,8% cổ phần công ty. Elliott Management thì muốn Samsung Electronics tăng cổ tức và đa dạng hóa nhóm lãnh đạo. Các chính trị gia cũng yêu cầu Samsung minh bạch hơn nữa trong cách quản trị doanh nghiệp.

Bài toán người thay thế

Với giới quan sát, câu hỏi lớn được đặt ra hiện tại là ai sẽ thay thế Lee Jae-yong tại Samsung Electronics khi ông không còn nắm quyền. Ba khả năng được đưa ra là Phó chủ tịch Kwon Oh-hyun, Giám đốc Yoon Boo-keun và Giám đốc Shin Jong kyun. Cả ba đều nằm trong hội đồng quản trị công ty.

“Kể cả khi Lee Jae-yong phải ngồi tù, ba người này vẫn có thể điều hành công ty mà không có vấn đề gì xảy ra”, Park Ju-gun – Giám đốc hãng nghiên cứu thông tin doanh nghiệp CEO Score nhận định.

Kwon năm nay 64 tuổi, đứng đầu bộ phận giải pháp thiết bị từ năm 2011. Yoon, 64 tuổi, chịu trách nhiệm mảng điện tử tiêu dùng từ năm 2012. Còn Shin, 61 tuổi, điều hành bộ phận công nghệ thông tin và truyền thông di động 5 năm nay.

Kwon đã làm việc cho công ty hơn 3 thập kỷ, có bằng tiến sĩ về kỹ sư điện tại Đại học Stanford. Yoon đã gắn bó với mảng TV và các sản phẩm điện tử tiêu dùng khác gần 40 năm. Còn Shin là chuyên gia trong mảng di động, là người đứng sau thành công của mảng smartphone cho Samsung vài năm qua. Dù vậy, danh tiếng của ông đã bị ảnh hưởng phần nào vì sự cố Galaxy Note 7 năm ngoái.

Cuộc chiến quyền lực trong tương lai

Một người nữa cũng có khả năng tác động lên công ty, đó là Chủ tịch Tập đoàn Samsung — Lee Kun-hee. Ông là người đã biến Samsung Electronics thành công ty toàn cầu trong mảng này. Tuy nhiên, ông đã vắng mặt kể từ khi nhập viện vì đau tim hồi tháng 5/2014.

Một số người cho rằng nếu ông Lee Kun-hee qua đời, một cuộc chiến quyền lực có thể xảy ra giữa các lãnh đạo do ông bổ nhiệm và Lee Jae-yong. “Lee Jae-yong có thể sa thải các lãnh đạo này để củng cố quyền lực của mình trong tập đoàn”, Kim Sang-jo – Giáo sư Kinh tế tại Đại học Hansung dự báo.

Áp lực thay đổi

Rất nhiều người cho rằng đã tới lúc Samsung và chaebol (tập đoàn gia đình) khác tại Hàn Quốc cần cải cách phương pháp quản trị doanh nghiệp. “Nếu Lee Jae-yong không chịu thay đổi tình thế hiện tại, ông ấy sẽ không bao giờ được kính trọng,” ông Kim nhận định. Ông cho rằng Quốc hội nên điều chỉnh lại Luật thương mại, tăng quyền lực cho các cổ đông, như cho phép họ được bầu cử trực tuyến trong thời gian diễn ra đại hội cổ đông.

Thời gian gần đây Samsung đã bắt đầu thực hiện các động thái nhằm bảo vệ quyền lợi của cổ đông. Trước những khiếu nại về việc hội đồng quản trị chỉ toàn đại diện từ các công ty Hàn Quốc, tháng 11 vừa qua công ty tuyên bố sẽ đưa thêm ít nhất một thành viên có kinh nghiệm điều hành doanh nghiệp quốc tế vào hội đồng quản trị. Samsung cũng khẳng định sẽ xem xét lại ưu nhược điểm của cơ cấu công ty mẹ. Quá trình này có thể mất ít nhất 6 tháng.

Những mối quan tâm chính

Dù liên tục gặp phải thách thức, lợi nhuận của Samsung Electronics vẫn rất khả quan nhờ mảng bán dẫn. Lợi nhuận hoạt động của hãng quý cuối năm ngoái tăng 50,2% so với cùng kỳ năm trước đó, đạt hơn 8 tỷ USD trong quý IV 2016. Đây là sự hồi phục khá nhanh sau quý III tồi tệ vì scandal Note 7 phát nổ.

Dù vậy, doanh thu quý đó gần như không tăng so với một năm trước, với 46,4 tỷ USD. Còn doanh thu cả năm 2016 đạt hơn 175 tỷ USD, tăng 1% so với năm 2015.

Các nhà phân tích cho rằng lợi nhuận của Samsung năm nay sẽ rất khả quan nhờ nhu cầu chip nhớ tăng mạnh. Choi Do-yeon – chuyên gia phân tích tại Kyobo Securities dự báo từ quý II, lợi nhuận hoạt động quý của Samsung sẽ xấp xỉ 9 tỷ USD.

Tuy vậy, giá cổ phiếu của Samsung Electronics vẫn liên tục đi xuống từ cuối tháng 1, do nhà đầu tư lo lắng về số phận của ông Lee Jae-yong. Một thách thức khác là mảng smartphone. Quý IV năm ngoái, Samsung rơi xuống vị trí thứ 2 thế giới, khi chỉ bán được 77,5 triệu thiết bị, còn Apple bán được kỷ lục 78,3 triệu, nhờ iPhone 7 và 7 Plus.

Tương lai của Samsung đang treo lơ lửng sau lệnh bắt giữ ông Lee tuần trước. “Nếu mọi chuyện không có gì, giá cổ phiếu sẽ tăng trở lại. Nhưng nếu ông Lee gặp vấn đề, ảnh hưởng của nó chưa thể nói trước”, CW Chung — một nhà phân tích tại Nomura cho biết.

Samsung đang rất cần động lực tăng trưởng mới. Ngoài xe hơi thông minh, họ đang nhắm tới các lĩnh vực như dược phẩm sinh học và trí tuệ nhân tạo. Những ngành này rất cần lãnh đạo và các quyết định mạnh tay. Vì thế, việc Lee Jae-yong có thể vắng mặt sẽ khiến Samsung lao đao.

Khi quả bóng đang nằm trong tay tòa án, giới phân tích cho rằng Samsung chẳng còn mấy quân bài để có thể bảo vệ người thừa kế tương lai.